Η σημαντικότητα του παιχνιδιού στην ανάπτυξη των παιδιών.
Το παιχνίδι αποτελεί την πιο ουσιαστική και σημαντική δραστηριότητα στη ζωή ενός παιδιού και όχι μόνο. Παίζοντας, το παιδί ικανοποιεί τις πιο βαθιές οργανικές και συναισθηματικές λειτουργίες του που θα το βοηθήσουν να προσαρμοστεί όσο πιο φυσιολογικά γίνεται στη ζωή των ενηλίκων. Μέσα από το παιχνίδι αναπτύσσονται και ενδυναμώνονται πληθώρα δεξιοτήτων όπως αντιληπτικές, νοητικές, κινητικές, σωματικές και ψυχοσυναισθηματικές που φανερώνονται μέσα σ’ ένα ψυχαγωγικό και διασκεδαστικό πλαίσιο στο οποίο τα παιδιά δεν μπορούν να αντισταθούν.
Το παιχνίδι είναι ο τρόπος των παιδιών να εξευρενήσουν τον κόσμο, να χτίσουν δεξιότητες, να εξασκήσουν τη φαντασία τους και να μάθουν μέσω της εμπειρίας. Οι έρευνες έχουν αποδείξει συγκεκριμένα σε ποιους τομείς και με ποιους τρόπους συνεισφέρει το παιχνίδι.
Κινητική ανάπτυξη: Το παιδί μαθαίνει να ελέγχει τις μικρές και μεγάλες μυϊκές ομάδες του σώματος του, αναπτύσσει τον οπτικό-κινητικό του συντονισμό και ενεργοποιεί τη λειτουργία του κινητικού σχεδιασμού, αποκτά ισορροπία και αναπτύσσει τις αισθητηριακές του ικανότητες μέσω απτικών, οπτικών και ακουστικών αισθήσεων.
Κοινωνική ανάπτυξη: Μέσα από το παιχνίδι το παιδί βιώνει ρόλους, μιμείται συμπεριφορές ενηλίκων και αφομοιώνει πρότυπα συμπεριφοράς που τον κεντρίζουν, μαθαίνει να ακολουθεί κανόνες, ασκείται στον κοινωνικό έλεγχο και δημιουργεί συνθήκες αλληλεπίδρασης καθώς ανακαλύπτουν τρόπους αρμονικής κοινωνικής συμβίωσης.
Συναισθηματική ανάπτυξη: Το παιδί μέσω του παιχνιδιού εκφράζει τα θετικά και αρνητικά του συναισθήματα, μειώνει το άγχος του, μέσω της αλληλεπίδρασης ενισχύεται η αυτοπεποίθηση και ο αυτοέλεγχος του, περιορίζει την ένταση που πιθανά να νιώθει και βρίσκεται στο κατάλληλο περιβάλλον ώστε να αναπτύξει ηθικές αξίες όπως ειλικρίνεια, αξιοπρέπεια, σεβασμός και κατανόηση.
Γνωστική ανάπτυξη: Βελτιώνεται η ικανότητα συγκέντρωσης και προσοχής, εξασκείται και επιβοηθά την ανάπτυξη του λόγου του, προωθείται η νοητική ευελιξία, η φαντασία και η δημιουργικότητα, ενισχύεται η κατανόηση χρωμάτων, σχημάτων, εννοιών και σχέσεων καθώς εκπαιδεύει τη μνήμη και τη σύνδεση εννοιών και γεγονότων.
Γλωσσική ανάπτυξη: Εξασκείται η ικανότητα ομιλίας, εμπλουτίζεται το λεξιλόγιο, βοηθάει στη σύνδεση των γνωστικών δομών με τη γλωσσική ικανότητα και αναπτύσσεται η ικανότητα του διαλόγου.
Τα είδη του παιχνιδιού είναι αρκετά και εμφανίζονται ανάλογα με την ηλικία που βρίσκεται το κάθε παιδί. Επιγραμματικά θα αναφέρουμε το μοναχικό παιχνίδι που είναι και το εναρκτήριο στη ζωή του κάθε παιδιού, το παράλληλο, το συνεργατικό, το συμβολικό και μεγαλώνοντας τα παιδιά ακολουθούν σε παιχνίδια κανόνων, λογικής συνοχής και το λεγόμενο σκληρό παιχνίδι.
Επίσης, βασική διάκριση συντελείται μεταξύ του ελέυθερου-αδόμητου παιχνιδιού και του δομημένου. Το ελεύθερο- αδόμητο παιχνίδι χαρακτηρίζεται από την απεριόριστη ελευθερία που διακρίνει το παιχνίδι από τα αρχαία χρόνια και το συναντάμε και στη φύση μεταξύ των ζώων. Είναι το παιχνίδι που ξεδιπλώνεται από τα ίδια τα παιδιά, χωρίς να υπάρχει καθοδήγηση από τους ενήλικες. Τα παιδιά συμμετέχουν ενεργά, εξερευνούν ότι τους εξάπτει την περιέργεια, δίνονται ολόψυχα σε κάθε περιπέτεια, αποκτούν με εντελώς προσωπικό και βιωματικό τρόπο νέες εμπειρίες, ακολουθούν τα προσωπικά τους κίνητρα και επιλέγουν μόνα τους πότε θα ξεκινήσουν, πώς θα παίξουν και πότε θα σταματήσουν. Επίσης, σ ‘ αυτό το σημείο είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί η σημαντικότητα του παιχνιδιού όταν αυτό εκτυλίσσεται σε εξωτερικό χώρο, σε πάρκα, δάση, αυλές και παιδικές χαρές. Η σχέση που αποκτούν τα παιδιά με τη φύση είναι καταλυτική, λειτουργεί ευεργετικά, αναζωογονεί και παρέχει πλούσιες και πολυαισθητηριακές εμπειρίες.
Στον αντίποδα, έρχεται το δομημένο παιχνίδι, το οποίο είναι καθοδηγούμενο πάντα από έναν ενήλικα, ο οποίος διατηρεί το ρόλο του συντονιστή που βάζει τους κανόνες, ελέγχει τα πλαίσια συμπεριφορών, παρεμβαίνει και ελέγχει τη διαδικασία όταν κρίνει απαραίτητο και πάντα υπάρχει ένας στόχος. Τα παιδιά δηλαδή καλούνται να επιτεύξουν κάποιο συγκεκριμένο σκοπό, να υπάρξει νικητής αναπτύσσοντας έτσι την ευγενή άμιλλα δημιουργώντας πολλές φορές πλαίσια ανταγωνισμού (Patel, 2017). Μαθαίνουν, λοιπόν τα παιδιά να σέβονται τις ανάγκες των συμπαικτών του, να συνεργάζονται για έναν κοινό στόχο, να σέβονται τα όρια και τους κανόνες που υπάρχουν.
Και τα δύο είδη παιχνιδιού είναι απαραίτητα για την ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών. Ωστόσο, λόγω των συνθηκών ζωής που επικρατούν πια στις υπερκαταναλωτικές κοινωνίες, παρατηρείται μια μεγάλη αύξηση στο χρόνο που επενδύουν οι γονείς ώστε να συμμετέχουν τα παιδιά σε οργανωμένες δραστηριότητες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να ελαττώνεται σημαντικά ο χρόνος που τα παιδιά είναι ελεύθερα να ασχοληθούν και να παίξουν με γνώμονα την φαντασία τους και την ευρηματικότητα τους, χωρίς εντολές και καθοδήγηση.
Για να βοηθήσουμε ένα παιδί να εξασκήσει την ανάγκη του για εξερεύνηση και περιπέτεια, αλλά και να προωθήσουμε την αίσθηση της οργάνωσης και της τάξης, μπορούμε να δημιουργήσουμε μέσα στο δωμάτιο του ή στον ευρύτερο χώρο του σπιτιού, μικρές γωνιές παιχνιδιού με διαφορετικές θεματικές. Παρακάτω δίνονται ενδεικτικά κάποιες ιδέες:
Γνωστική ανάπτυξη: Βελτιώνεται η ικανότητα συγκέντρωσης και προσοχής, εξασκείται και επιβοηθά την ανάπτυξη του λόγου του, προωθείται η νοητική ευελιξία, η φαντασία και η δημιουργικότητα, ενισχύεται η κατανόηση χρωμάτων, σχημάτων, εννοιών και σχέσεων καθώς εκπαιδεύει τη μνήμη και τη σύνδεση εννοιών και γεγονότων.
Γλωσσική ανάπτυξη: Εξασκείται η ικανότητα ομιλίας, εμπλουτίζεται το λεξιλόγιο, βοηθάει στη σύνδεση των γνωστικών δομών με τη γλωσσική ικανότητα και αναπτύσσεται η ικανότητα του διαλόγου.
Τα είδη του παιχνιδιού είναι αρκετά και εμφανίζονται ανάλογα με την ηλικία που βρίσκεται το κάθε παιδί. Επιγραμματικά θα αναφέρουμε το μοναχικό παιχνίδι που είναι και το εναρκτήριο στη ζωή του κάθε παιδιού, το παράλληλο, το συνεργατικό, το συμβολικό και μεγαλώνοντας τα παιδιά ακολουθούν σε παιχνίδια κανόνων, λογικής συνοχής και το λεγόμενο σκληρό παιχνίδι.
Επίσης, βασική διάκριση συντελείται μεταξύ του ελέυθερου-αδόμητου παιχνιδιού και του δομημένου. Το ελεύθερο- αδόμητο παιχνίδι χαρακτηρίζεται από την απεριόριστη ελευθερία που διακρίνει το παιχνίδι από τα αρχαία χρόνια και το συναντάμε και στη φύση μεταξύ των ζώων. Είναι το παιχνίδι που ξεδιπλώνεται από τα ίδια τα παιδιά, χωρίς να υπάρχει καθοδήγηση από τους ενήλικες. Τα παιδιά συμμετέχουν ενεργά, εξερευνούν ότι τους εξάπτει την περιέργεια, δίνονται ολόψυχα σε κάθε περιπέτεια, αποκτούν με εντελώς προσωπικό και βιωματικό τρόπο νέες εμπειρίες, ακολουθούν τα προσωπικά τους κίνητρα και επιλέγουν μόνα τους πότε θα ξεκινήσουν, πώς θα παίξουν και πότε θα σταματήσουν. Επίσης, σ ‘ αυτό το σημείο είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί η σημαντικότητα του παιχνιδιού όταν αυτό εκτυλίσσεται σε εξωτερικό χώρο, σε πάρκα, δάση, αυλές και παιδικές χαρές. Η σχέση
Καλογεροπούλου Μαρία